Siepraw

SIEPRAW — (Sepraw — 1300, 1325, Szyepraw, Syepraw — 1470-80, Siepraw — 1581, Sziepraw — 1629, Siepraw — 1680). Etymologia nazwy wsi jest trudna do ustalenia. Niektórzy językoznawcy wywodzą ją od starosłowiańskiego słowa „siejati” — błyszczeć. Wieś leży w północno-zachodniej części gminy w dolinach licznych potoków i strumyków — dopływów rzeczki Skawinka oraz na pagórkach i zboczach Pogórza Wielickiego. Brak źródeł pisanych nie pozwala ustalić daty powstania wsi. Z całą pewnością powstała jeszcze w okresie plemiennym, czyli przed X wiekiem. Źródła trzynastowieczne wspominają okoliczne miejscowości, ale pierwsza wzmianka o Sieprawiu pochodzi dopiero z roku 1300. W roku 1325 wymieniony jest w spisie świętopietrza kościół parafialny p.w. św. Marcina. Pośrednio, wezwanie kościoła umiejscawia datę powstania kościoła gdzieś między 2 połową XII a 1 połową XIII -go wieku. Ok. 1340 roku parafia sieprawska nie była zbyt ludna, zamieszkiwało ją zaledwie ok. 270 osób, co dawało 8 osób na 1 km2. Stąd też maleńki kościółek p.w. św. Marcina w tym czasie w zupełności wystarczał. Siepraw od początku pełnił funkcję osady targowej na szlaku z Krakowa na Węgry. Niestety nie zachowały się żadne źródła świadczące o próbach lokacji Sieprawia jako miasta. W każdym bądź razie Siepraw posiadał prawa do targów, potwierdzeniem tego są istniejące do dnia dzisiejszego ślady placu targowego. Od chwili powstania parafii, należała ona do dekanatu dobczyckiego, a od 2 połowy XVIII wieku do dekanatu wielickiego. Od 1985 do 1992 roku parafia w Sieprawiu należała do dekanatu myślenickiego, a obecnie do dekanatu w Mogilanach.

Wieś od wczesnego średniowiecza należała do rodu rycerskiego pieczętującego się herbem Stary Koń, np. na początku XV wieku właścicielem wsi był Stanisław Wielogłowski. Jan Długosz w Liber Beneficiorum wspomina kościół i parafię w Sieprawiu i opisuje ją jako dobrze zorganizowaną i bogatą. Do parafii należały wtedy: Krzyszkowice, Olszowice, Zawada, Kawęciny i Łyczanka. Jako właściciela wsi wymienia rycerza Nanajko Wielogłowskiego herbu Stary Koń. We wsi był folwark rycerski, 30 łanów kmiecych, były również role zagrodników. Ponadto we wsi była karczma z rolą oraz dwa młyny — również z rolą. Pleban posiadał jakieś role, ogród, łąki, dwa stawy, cztery sadzawki i rozległy las. Dziesięcinę snopową i konopną z łanów kmiecych oddawano wikariuszowi prefektury krakowskiej (w tym czasie Dominikowi z Grabowa). Dziesięcinę z folwarku, 4 zagród z rolą, karczmy i młynów zatrzymywał miejscowy pleban (w tym czasie proboszcz Bartłomiej). Ponadto kmiecie oddawali mu po tzw. miarze myślenickiej żyta i owsa. Po 1470 roku wieś przeszła we władanie innego rycerza — Alberta de Zassew. Po nim klucz sieprawski przejął na blisko 300 lat słynny ród Jordanów herbu Trąby z pobliskiego Zakliczyna.

Lustracja z 1581 roku wymienia jako właściciela wsi i folwarku — Stanisława Jordana — podkomorzego krakowskiego. We wsi były w tym czasie 8 łanów kmiecych (22 łany Jordanowie zapewne włączyli do swojego folwarku), 8 zagrodników z rolą (po ok. ¼ łana), 2 zagrodników bez pełnej roli (mniej niż ¼ łana), 4 komorników z bydłem, 4 komorników bez bydła, 4 rzemieślników (w tym pewnie 2 młynarzy) oraz karczma z ¼ łana roli. Na przełomie XVI i XVII wieku właścicielami Sieprawia byli kolejni Jordanowie: Stanisław (w.w. podkomorzy) i Aleksander wspominani pod rokiem 1596 jako kolatorzy kościoła w Sieprawiu. Między rokiem 1619 a 1620 wzniesiono nowy, okazalszy kościół parafialny p.w. św. Michała Archanioła. Rejestr Poborowy woj. krakowskiego z 1629 roku podaje, że właścicielem wsi jest Stanisław Jordan (syn), a wójt oddał pobór z 8 ¼ łana kmiecego, 8 zagrodników z rolą, 2 zagrodników bez pełnej roli, 4 komorników z bydłem, 2 komorników bez bydła i młyna (1 koła zakupnego). Rejestr ten nic nie wspomina o karczmie, drugim młynie oraz o rzemieślnikach. W roku 1655 właścicielem wsi był Michał Jordan — starosta dobczycki. Rejestr poborowy z roku 1680 (1674) potwierdza ten stan (z tym, że wymienia 8 ½ łana kmiecego), ale zmienił się właściciel, teraz jest nim Mikołaj Jordan. Ród Jordanów utrzymał się na ziemi sieprawskiej do 1761 roku, jeszcze w roku 1747 wspominany jest Stefan Jordan jako dziedzic Sieprawia i Kawęcina. W końcu XVIII wieku i początek wieku XIX wieś przechodziła z rąk do rąk. W pierwszej ćwierci XIX wieku właścicielami Sieprawia zostali Skarbkowie Białobrzescy herbu Abdank (Awdaniec). W końcu XIX wieku majątek ziemski w Sieprawiu objęli baronowie Horoch herbu Trąby.

W latach osiemdziesiątych XIX wieku wieś miała 351 domów i liczyła 2255 mieszkańców. Majątek ziemski (dwór i 6 zabudowań gospodarczych) liczył 269 mórg gruntów ornych, 73 morgi łąk i ogrodów, 25 mórg pastwisk i 131 morgi lasu. Chłopi w tym czasie gospodarowali na 1514 morgach gruntów ornych, 294 morgach łąk, 427 morgach pastwisk i 211 morgach lasu. We wsi była w tym czasie szkoła ludowa. Silne rozdrobnienie gospodarstw oraz co wtorkowe targi przyczyniły się do rozwoju w Sieprawiu rzemiosła. Rozwinęło się tu: ciesielstwo, stolarstwo, szczotkarstwo, szewstwo, krawiectwo i ślusarstwo. Powstało kilkanaście zakładów szczotkarskich. Ziemię sieprawską nie ominęła masowa emigracja, której apogeum przypadło na przełom XIX i XX wieku. W Sieprawiu urodziła się w roku 1881 Aniela Salawa (skromna służąca, zmarła w 1922 roku), która w roku 1991 została beatyfikowana przez papieża Jana Pawła II.

Opracowano na podstawie Oficjalnego Serwisu Urzędu Gminy Siepraw